wtorek, 19 marca 2024, imieniny: Bogdan, Józef
Powiat jasielski
Miasto Kołaczyce

                                                          Kołaczyce

 
Położenie miasta

     Miasto leżące na prawym brzegu Wisłoki u podnóża góry Liwocz . Od północy i południa otoczone jest wzgórzami, a od wschodu i zachodu rozciąga się otwarta przestrzeń. Przepływa przez nie rzeczka Bieździadka .
      Pochodzenie nazwy językoznawcy nie potrafią jednoznacznie wskazać pochodzenia nazwy miasta. Istnieje kilka hipotez, z których jako najbardziej prawdopodobna jest wskazywana ta, według której nazwa Kołaczyce pochodzi od nazwy osobowej - przezwiska Kołacz.


Początki Kołaczyc

 

     Początki Kołaczyc , jako osady wiejskiej, sięgają XII a może nawet XI w . Natomiast jako ośrodek życia miejskiego musiał mieć miejsce pomiędzy 1288 a 1354 rokiem. W dokumencie z tego roku wymieniane są jako „oppidum", a w drugim dokumencie z tego samego roku jako „civitas". Wynika stąd , że Kołaczyce już wówczas posiadały prawa miejskie. Nie jest również pewne od kiedy Kołaczyce stały się własnością benedyktynów z Tyńca. W rejestrze własności zakonnych z 1288 roku nie figurują, pojawiają się natomiast w rejestrze z 1354 roku. Od tego czasu, aż do I rozbioru Polski były własnością benedyktynów. Wójtowie zmieniali się , w 1407 roku był to Paszko, potem Paweł, Mikołaj, Jeska, Smyl, Wacław z Jaworzna, Szczepan Bydłowsk   . Wójta, który wraz z 7 rajcami sprawował władzę administracyjną, zatwierdzał opat. Rajcowie byli wybierani corocznie w pierwszy poniedziałek po święci Trzech Króli.


Powstanie parafii

    Parafia w Kołaczycach istniała już w 2 połowie XV wieku, według tradycji pierwszy kościół, którego fundatorem miał być opat Henryk, został wybudowany w 1339 roku. Jan Długosz pisze, że na czele Kołaczyc stał wójt, który w imieniu opata sądził sprawy kryminalne, pobierał czynsze i dzierżawy. Płacił on, podobnie jak mieszczanie, dziesięcinę kościołowi w Kołaczycach.


Okres rozkwitu


    
W XV wieku podczas walk z wojskami węgierskimi miasto zostało spalone . Szybko odbudowane, spłonęły ponownie w 1540 i 1598 roku. Mimo tych wydarzeń był to dla Kołaczyc okres świetności i dobrobytu. Znajdował się tu ośrodek takich rzemiosł jak: tkactwa, obuwnictwa, garncarstwa. Mieszkało tu około 700-1000 mieszkańców .
W XVII wieku w mieście istniał dom ubogich zwany inaczej szpitalem lub dziadowiną. Jego podopieczni nosili niebieskie płaszcze z czerwonym krzyżem na piersiach.

XVII-XIX wiek

    W XVII wieku Kołaczyce były kilkakrotnie niszczone podczas wszystkich wojen jakie wówczas prowadziła Rzeczpospolita. Szczególnie dotkliwe były czasy wojen szwedzkich. Miasto było palone i grabione.
Po I rozbiorze Polski rząd austriacki zniósł opactwo Tyniecki, Kołaczyce zostały oddane w dzierżawę Pawłowi Kmicie Chorzewskiemu. W 1779 roku miasto zostało sprzedane Karolowi Ederowi, Janowi obojga imion, Jakubowi baronowi Boesmerowi i Friesowi. Następnie kupił je wraz z przyległymi wsiami Achilles Jahann.
    Na początku XIX wieku w mieście była straż ogniowa, poczta, telegraf, lekarz i apteka. W 1903 roku rozpoczęto budowę kościoła.


Utrata praw miejskich


     Rozwój miasta zahamował wybuch I wojny światowej. W czasie jej trwania kwaterowały to wojska rosyjskie, a w 1915 roku, podczas ofensywy wojsk austriacki i pruskich przeciwko Rosjanom, od pocisków artyleryjskich w Kołaczycach spaliły się 42 budynki, częściowo został zniszczony kościół i szkoła. W 1933 roku zniszczone Kołaczyce utraciły prawa miejskie.


Czas wojny i okupacji


     W czasie II wojny światowej działała tu placówka AK. W 1944 roku miejscowość znalazła się w pasie frontowym , całą ludność ewakuowano. Do 1945 roku Niemcy palili i grabili Kołaczyce.


Kołaczyce po II wojnie światowej


     Po wojnie przystąpiono do odbudowy i naprawy zniszczeń. Wybudowano i oddano do użytku Ośrodek Zdrowia, Kino „Flisak", Bibliotekę Gromadzką, Klub Rolnika . W 1979 roku powstało Stowarzyszenie Miłośników Kołaczyc. Obecnie mieszka tu około 1389 mieszkańców


Odzyskanie praw miejskich


     1 stycznia 2010 roku Kołaczyce ponownie odzyskały prawa miejskie . Stało się to możliwe dzięki zmianom przepisów , które zezwalają na posiadanie praw miejskich miejscowościom o mniejszej niż 2 tys. osób liczby mieszkańców. Kołaczyce po 76 latach ponownie stały się miastem.


Zabytki Kołaczyc


     Dzisiejsza zabudowa miasta niewiele różni się od dawniejszej . Rozległy rynek najprawdopodobniej znajduje się w tym samym miejscu co w dawnych czasach i i otoczony jest domami.

Do najciekawszych zabytków należą:

  • kapliczka z rzeźbą Matki Bożej Niepokalanej na rynku,
  • rynek z fontanną Bartek fundowaną przez hr. Łosia z Brzysk,
  • budynek Gminnego Przedszkola w Kołaczycach z początku XIX - ul. Rynek
  • dom z podcieniami z 1792 roku - ul. Rynek
  • kościół parafialny pw. św. Anny, w stylu neogotyckim z zabytkową (1632) i chrzcielnicą z XVII wieku
  • kapliczka z I połowy XIX wieku - ul. Mickiewicza
  • figura Matki Boskiej w rynku, postawiona w1803 roku,
  • figura św. Franciszka z 1885 na zjeździe z drogi Jasło-Pilzno
  • zajazd z XVIII (przebudowany w latach 50. XX wieku) - ul. Rynek ,
  • dom z XVIII wieku - ul. Rynek,
  • dom z XVIII wieku, przebudowany po 1886 - ul. Rynek,
  • dom z XVIII wieku - ul. Rynek,
  • cmentarz wojenny Kołaczyce - Olszyny,
  • cmentarz wojenny (kwatera na cmentarzu parafialnym).










 

Mapa powiatu jasielskiego
© Wirtualne Jasło - Wszelkie prawa zastrzeżone 2024