wtorek, 19 marca 2024, imieniny: Bogdan, Józef
Powiat jasielski
Miasto Jasło

Początki Jasła

Nazwa „ JASIEL" to początek Jasła. Określano tą nazwą osadę położoną nad Wisłoką w pobliżu miejsca, gdzie wpada do niej rzeka Jasiołka i Ropa.
W źródłach pisanych nazwa „Jasiel" pojawia się po raz pierwszy w 1185 roku, w fundacji Mikołaja Bogorii dla klasztoru w Koprzywnicy. Nazwę tą potwierdza także dokument Bolesława Wstydliwego z 1277 roku, zatwierdzający posiadłości cystersów koprzywnickich. W wieku XIII osada „Jasiel" ma charakter handlowy. Usytuowanie osady na przecięciu szlaków handlowych sprzyja w jej rozwoju. Bolesław Wstydliwy w roku1262 nadaje targowi jasielskiemu immunitet skarbowy i sądowy.


Nadanie praw miejskich

W 1365 roku osada „Jasiel" otrzymuje prawa miejskie, a dokument lokacyjny dla miasta Jasła nadaje w dniu 26 kwietnia 1365 roku król Kazimierz Wielki w czasie pobytu w Sanoku. Akt lokacyjny porządkuje organizację miasta oraz sprawy sądownicze. Początkuje on gospodarkę towarowo- pieniężną. Jasło do dzisiaj zachowało średniowieczny układ przestrzenny sprzed ponad sześciuset lat. Widać to w szczególności w centrum, gdzie znajduje się prostokątny rynek z kościołem farnym w jednym narożu i ulicami odchodzącymi od rynku.

Pochodzenie herbu

Herb miasta Jasła ma dawne pochodzenie i tworzą go litery J.A.R. oraz korona o kroju gotyckim nad nimi. Łączony jest on z królem Janem Olbrachtem, który w 1497 roku nadał przywilej dla Jasła.

Pierwsi właściciele

Pierwotnie Jasło było własnością cysterską, a w 1368 roku stało się własnością królewską. Wówczas Jasło jako królewszczyzna bardzo się rozwijanym bardziej, że ma bardzo dobre położenie na szlaku węgierskim prowadzącym z Bardejowa do Sandomierza.

Jasło - miasto handlu i rzemiosła

Utrzymaniem ludności miasta było rzemiosło i handel. Do Słowacji wywożono wtedy z Jasła i okolic płótno i sukno, sól, ryby a także woły i zboże. Natomiast z Węgier sprowadzano do Jasła wino, piwo i konie. Ogromną rolę pełniły w tym czasie targi, które były głównym miejscem zawierania transakcji handlowych. W drugiej połowie XV wieku gospodarka Jasła podupada. Przyczyną utrudnień handlowych są wojny i napady band rozbójników.

Jasło - budownictwo

Do 1410 roku w Jaśle dominuje budownictwo drewniane, ale na początku XV wieku powstaje wiele budynków murowanych. Najładniejszym budynkiem w tym czasie był klasztor karmelitów, który usytuowany był na miejscu obecnego Placu Żwirki i Wigury. Powstało wówczas wiele murowanych kamieniczek mieszczańskich wokół rynku.

Szkolnictwo w Jaśle

W wieku XV istniała w Jaśle szkoła parafialna. Jej wychowankowie studiowali w Akademii Krakowskiej. Najsłynniejszym wychowankiem tej szkoły był Bartłomiej z Jasła - profesor Akademii Krakowskiej.

Jasło w latach 1450 - 1680

W 1474 roku Jasło, Kołaczyce, Żmigród, Dębowiec i ponad 210 okolicznych wsi spaliły wojska węgierskie. Jasło w tym czasie miało charakter otwarty i to umożliwiało łatwy dostęp najeźdźców . Zniszczenie Jasła przez Węgrów w 1474 roku było tak dotkliwe, że Kazimierz Jagiellończyk zwalnia miasto na 5 lat od płacenia podatków. Król Jan Olbracht w 1498 roku zwalnia 26 mieszczan, których domy spłonęły na 8 lat od podatków i świadczeń na rzecz króla. Dał on również przywileje miastu. Zaważyło to o przyjęciu inicjałów królewskich J.A.R. (Joannes Albertus Rex) dla herbu miasta Jasła.

Jasło w wieku XVI

Wiek XVI był złotym wiekiem dla szlachty polskiej. W okolicach Jasła tereny królewszczyzn były w większości w posiadaniu rodu Mniszchów. Uprawiano wtedy głównie rolę. Powstały duże własności ziemskie, które przynosiły znaczne dochody ich właścicielom tj. szlachcie.
Również w wieku XVI Jasło było głównym ośrodkiem kalwinizmu na Podgórzu. Wpływ mieli także Arianie, stanowili liczną grupę wśród jasielskich mieszczan. Byli oni bardzo wpływowi. W ratuszu odbywali swoje zebrania. W 1597 roku wojewoda sandomierski Jerzy Mniszech zabronił zebrań w Jaśle.

Jasło w wieku XVII i XVIII

XVII i XVIII to widoczny upadek gospodarczy Jasła. Głównym powodem tego były epidemie chorób zakaźnych nazywanych wtedy „zarazami" lub „morowym powietrzem" - rok 1652 i 1654. Również w tym czasie wojska Jerzego II Rakoczego rabują Jasło i niszczą okoliczne miejscowości. Ogromne straty i zubożenie mieszkańców Jasła powodują pożary, które niszczyły miasto w roku 1683 1692 oraz w 1754. Spłoną wtedy drewniany ratusz miejski. Dopiero na początku XVIII wieku daje się zauważyć ożywienie gospodarcze w regionie. W samym Jaśle widoczny był duży spadek liczby rzemieślników. W wieku XVII i XVIII jedynymi zakładami produkcyjnymi na terenie miasta były dwa młyny, słodownie, gorzelnie, cegielnia i 3 folwarki. W Jaśle były także dwa szpitale - parafialny i klasztorny.


Jasło pod zaborem austriackim


Jasło w 1772 roku przechodzi pod panowanie austriackie, a było to wynikiem I rozbioru Polski. Wraz z przyległymi terenami wchodzą w skład cyrkułu dukielskiego. W roku 1790 stolica cyrkułu zostaje przeniesiona do Jasła. Miasto liczyło w tym czasie zaledwie 1590 mieszkańców. Wówczas zaczęli napływać urzędnicy i sprowadzone zostało wojsko - jeden batalion. W 1867 r. przeprowadzono kolejną reformę administracyjna i wówczas do Starostwa Jasielskiego należało 156 gmin i 83.697 mieszkańców.

Jasło w wieku XIX

Dnia 5 stycznia 1826 roku wybuchł ogromny pożar, spłonęło prawie całe miasto. Ocalał tylko budynek cyrkułu, kościół parafialny i 6 domów. W miejscu spalonych w pożarze budynków, powstały murowane kamieniczki. Miasto uzyskuje wtedy nowe oblicze. Zachowało je do II wojny światowej..
W latach 1860-1925 następuje ogromny rozwój Jasła. Przyczyną tego był fakt odkrycia złóż ropy naftowej. Powstały kopalnie w miejscowości Świerchowa i Harklowa. Rozwój kopalnictwa naftowego w powiecie jasielskim wymusił budowę rafinerii nafty na przedmieściu Jasła w Niegłowicach.
Rozwój miasta spowodował wzrost liczby mieszkańców, w 1893 roku - 4.576 , w 1911 roku 10.780 mieszkańców.
Jasło - lata budów i inwestycji
- w latach 1872-1884 budowa linii kolejowej ze Stróż do Zagórza przez Jasło,
- w 1857r. budowa prochowni w miejscu gdzie mieści się klasztor Wizytek.
- w 1859 r. wybudowane zostają w mieście koszary wojskowe,
- w 1868 roku powstaje Gimnazjum
- w 1889 roku otwarto sąd okręgowy,
- w latach 1896/97 wybudowano elektrownię, budynek Rady Powiatowej, Kasy Oszczędności i Urząd Poczty.

Początek wieku XX

W 1929 roku do Jasła przyłączona zostaje część Niegłowic, Gorajowic, Ulaszowic, Kaczorowy i Gądki.
Największym zakładem przemysłowym miasta jest Rafineria Nafty w Niegłowicach. W czasie I wojny światowej Rafineria została spalona. Jej właścicielem był Gartenberg i Schreyer. Kolejnym zakładem przemysłowym w mieście jest Huta Szkła wybudowana w 1923 roku. Jej właścicielami byli Baruch Margulies i Zygmunt Begleiter. Trzecim zakładem przemysłowym jest Zakład „Gamrat", wybudowany w ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP).

Czas okupacji

Sstarostą jasielskim w okresie od 1940 do 1944 roku był dr Walter Gentz, Wprowadzony został obowiązek meldowania się miejscowych i przybyłych oraz obowiązek kwaterunku dla wojska i obywateli niemieckich. Każdy mieszkaniec musiał posiadać „Kenkartę" i kartę pracy, Obowiązkowe stały się dostawy żywności: zboża, ziemniaków i żywca. Mienie żydowski podlega całkowitej konfiskacie. W 1941 roku zorganizowany został w Szebniach koło Jasła obóz jeniecki. W tym czasie wszystkie zakłady przemysłowe Jasła pracowały na rzecz gospodarki Niemiec.
13 września 1944 roku starosta jasielski W. Gentz zarządził ewakuację ludności cywilnej z Jasła. Nastąpił rabunek miasta i wywożenie bardziej użytecznych przedmiotów do Niemiec. Potem rozpoczęto wysadzanie w powietrze poszczególne budynków - z 1.230 budynków miejskich aż 704 były całkowicie zniszczone, 488 budynków było częściowo zniszczonych. Ocalało zaledwie 39 domów.

Jasło po II wojnie światowej

Pierwszym starostą jasielskim był Michał Sałustowicz, a siedzibą był budynek Rafinerii Nafty w Niegłowicach, Burmistrzem został Stanisław Kuźniarki, siedzibą Magistratu był prywatny dom Kuźniarskiego przy ulicy Asnyka. W maju 1945 roku w Jaśle mieszkało około 380 osób. Powstanie Gimnazjum, które mieściło się w budynku Rafinerii Nafty w Niegłowicach,

Rok 1946

- wybór na Burmistrza Józefa Krzyżanowskiego
- powołanie Miejskiej Komisji Dostaw,
- uzyskanie pomocy z UNRY,
- uruchomienie gazowni,
- powołanie straży pożarnej,
- powołanie Komitetu Odbudowy,
- likwidacja „Sokoła" i przejęcie jego majątku na cele kulturalno-oświatowe.

Rok 1947

- wprowadzenie podatku dla właścicieli psów,
- powołanie komisji lokalowej,
- wynajem i remont pomieszczeń na potrzeby Sądu Okręgowego.

Rok 1948

- opracowanie Statutu Zarządu Miejskiego,
- zwrot miastu Huty Szkła.

Rok 1949

- przyjęcie planu inwestycji na lata 1950-1955.

Lata 1950-1962

- 17 czerwca - inauguracja działalności Miejskiej Rady Narodowej w Jaśle,
- wprowadzenie przez Radę zakazu picia wódki w piątki, soboty i niedziele oraz w dni wypłaty, czyli 1-go i 15-stego każdego miesiąca,
- wprowadzenie publicznej gospodarki lokalami i ustalenie kryteriów przydziału,
- przejęcie gruntów po klasztorze Wizytek i przeznaczen9ie ich na ogródki działkowe,
Przeprowadzenie akcji przemeldowywania i wydawania nowych dokumentów tożsamości,
Powołanie biura Przedsiębiorstw Komunalnych.

Lata 1962-1973

- oddanie do użytku Nawego budynku ratusza,
- wybudowanie gmach Sądu Powiatowego i Rejonu Eksploatacji Dróg Publicznych,
- przyłączenie do Jasła Gorajowic (1962r.),
- oddanie do użytku nowego szpitala i oddziału zakaźnego,
- oddanie budynku dla: Zespołu Szkól Zawodowych, Powiatowego Domu Kultury z Biblioteką Publiczną i Muzeum Regionalnym.

Lata1973- 1977

- inauguracyjne posiedzenie Miejskiej Rady Narodowej po zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym(1973r),
- przyłączenie do Jasła sołectw: Bryły i Kaczorowy oraz części sołectw: Brzyszczki, Gorajowie, Kowalowy, Warzyce, Krajowice, Gliniczek,
- budowa nowej bazy PKS i PPNiG,
- oddanie do użytku przedszkola na ul. Kopernika i Duala, Szkoły podstawowej nr 2, Technikum Chemicznego i Zasadniczej Szkoły Budowlanej z internatem,

Lata 1977 - 1990

- powołanie nowej Rady Miejskiej i wybór na przewodniczącego Stanisława Szeląga,
- oddanie MOSiR-u i sztucznego lodowiska,
- wybór Zbigniewa Bojanowskiego na przewodniczącego Rady (1988),
- oddanie do użytku przychodni przy ul. Szopena i Przychodni Matki i Dziecka przy ul. Mickiewicza.


Rok 1990


- zniesienie przepisów o najmie lokali na zasadzie decyzji administracyjnej,
Rozpoczęcie działalności MOPS-u,
Wybory radnych do Rady Miejskiej oraz opracowanie nowego Statutu Miasta i Regulaminu Rady Miejskiej.

Lata 1990-1994

- przejęcie przez miasto finansowania instytucji kulturalnych w Jaśle,
- oddanie do użytku basenu kąpielowego,
Wybudowanie obwałowań na Wisłoce, Jasiołce i potoku w Warzycach.

Rok 1994

- wybór na przewodniczącego Rady Miejskiej Franciszka Bosaka, a po jego rezygnacji Andrzeja Smyka,
- wybór na Burmistrza Janusza Raka.

Rok 1996

- wprowadzenie przepisów dotyczących wywozu odpadków (samoopodatkowanie się mieszkańców),
- przejęcie na utrzymanie miasta szkół podstawowych,
- Uznanie św. Antoniego Padewskiego patronem Jasła.

Rok 1997

- powołanie nowej Rady Miasta, wybór na Burmistrza Andrzeja Czarneckiego,
- podjęcie uchwały o przystąpieniu Jasła do Związku Miast Polskich,

Lata 1998- 2002

- wybór nowej Rady Miejskiej, przewodniczącym zostaje Robert Radwan a burmistrzem A. Czarnecki,- oddanie do użytku wiaduktów łączących Jasło z Sobniowem,
- oddanie do użytku krytej pływalni i kortów tenisowych,
- wyróżnienie miasta dyplomem i medalem „ Gmina Przyjazna dla Środowiska",
- nadanie Honorowego Obywatelstwa Miasta Janowi PawłowiII.

Lata 2002-2006

- Przeprowadzenie pierwszych bezpośrednich wyborów po zmianie ordynacji wyborczej, na Burmistrza, którym zostaje A. Czarnecki (2002r),
- otwarcie schroniska dla bezdomnych mężczyzn,
- ostateczne uzyskanie zgody na budowę obwałowań Wisłoki w Gądkach,
- oddanie budynku Szkoły Podstawowej na Os. Rafineryjnym.

Mapa powiatu jasielskiego
© Wirtualne Jasło - Wszelkie prawa zastrzeżone 2024